رهنمودهای نظریۀ بازی ها برای حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک (مطالعۀ موردی: مناقشۀ آبی دریاچۀ ارومیه)

محدودیت موجودی قابل برداشت و اشتراک در حق بهره مندی از منابع آبی مشترک، زمینه ساز افزایش رقابت و بروز مناقشه بین ذی نفعان می شود. در چنین شرایطی، معمولاً آنان با ترجیح دادن منافع شخصی کوتاه مدت و بدون در نظر گرفتن پیامدهای جانبی رفتارشان، به بهره برداری بیش از اندازۀ بهینه روی می آورند که ضمن به بار آوردن خسارات محیط زیستی، در بلندمدت، موجب زیان خودشان نیز می شود. نظریۀ بازی ها، ابزار مناسبی برای بررسی رفتارهای غیرهمکارانۀ ذی نفعان و نتایج ناشی از آن در چنین مناقشاتی به شمار می رود. در این پژوهش، از طریق تحلیل استراتژیک تعاملات ذی نفعان منابع آبی حوزۀ آبریز دریاچۀ ارومیه به کمک یکی از مدل های غیرهمکارانۀ نظریۀ بازی ها موسوم به مدل گراف برای حل مناقشه، توصیه هایی برای حل اختلاف بین آن ها و سیاست گذاری و حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک این حوزه ارائه شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، از دیدگاه استراتژیک، عامل اصلی بروز بحران دریاچۀ ارومیه، رفتار مبتنی بر عقلانیت فردی ذی نفعان است. این امر، موجب تمرکز آنان بر افزایش منافع اقتصادی فعالیت های کشاورزی و غفلت از پیامدهای محیط زیستی و اقتصادی- اجتماعی ناشی از نابودی دریاچه شده است. به طوری که هم اکنون، اصرار همۀ ذی نفعان به افزایش برداشت از منابع آبی مشترک و محدود بالادست حوزه، دستیابی به راه حل همکارانه را دشوار کرده است. نتایج به دست آمده نشانگر آن است که جلوگیری از تداوم وضع موجود و رهایی از بن بست کنونی، مستلزم دخالت فعال هیئت دولت به منزلۀ تصمیم گیرندۀ ارشد حاکمیتی و ملزم کردن ذی نفعان به توقف طرح های ایجادکنندۀ حقابۀ جدید در حوزه است.